Plaine de la Ruzizi

Ik ben nu alweer bijna drie weken in Congo / Burundi; wat gaat de tijd snel! Toen ik uit het vliegtuig in de taxi stapte waren de geuren van de straat het eerste wat me tegemoet kwam. Er spoelde meteen een gevoel van herkenning over me heen...

Iets anders dat me gelijk opviel: wat maken hier (vooral in Burundi) veel mensen gebruik van een fiets! En ik maar denken dat fietsen iets typisch Nederlands is... Ook werd het me meteen duidelijk hoe populair het WK ook hier is. Denkende dat ik aan de oranje-gekte ontsnapt was, word ik hier overal gecomplimenteerd met het feit dat “mijn “ team het zo goed doet, haha.

Na het eerste weekend in Burundi doorgebracht te hebben werd ik opgehaald door de chauffeur van ZOA om naar Uvira gebracht te worden, waar ik dit jaar voornamelijk zal verblijven. Ik ben trainee programma manager bij de NGO genaamd ZOA, in Uvira, een Congolees stadje gelegen aan het 600 kilometer lange Tanganyika meer, en vlak aan de grens met Burundi. Ik word op sleeptouw genomen door de PGM (programma manager) en heb hierdoor al meerdere vergadering en interne gesprekken kunnen bijwonen. Het hoogtepunt van de eerste week was echter mijn eerste projectbezoek! Na 1,5 uur in de jeep gezeten te hebben (lees: heen en weer geschud te zijn) kwamen we aan bij een van de dorpjes waar ZOA projecten heeft lopen. ZOA Uvira ondersteunt 22 dorpen in ‘Plaine de la Ruzizi’, oftewel de ‘vlakte van Ruzizi’, welke vernoemd is naar de Ruzizi rivier die dwars door deze vlakte loopt, en die tevens een deel van de grens tussen Congo en Burundi vormt. Om dit verhaal nog iets interessanter te maken: ZOA Congo en ZOA Burundi werken hier nauw samen, ieder aan haar kant van de grens, en hebben aan beide kanten precies hetzelfde project lopen, om zo de vele onrust en conflicten die heersen op en rondom deze grens te verkleinen (denk aan interetnische conflicten, maar ook aan personen die de grens oversteken om de naburige dorpen te plunderen en vervolgens snel terug te gaan naar hun eigen land).

De oorzaak van deze huidige conflicten is veelal terug te voeren naar de Hutu/Tutsi genocide die begon in Rwanda in de jaren 90, en die zich toentertijd ook verspreid heeft naar Oost-Congo, waardoor meer dan 3 miljoen Congolezen gevlucht zijn naar buurlanden als Burundi en Tanzania, of naar andere delen van DR Congo - het grootste land van het Afrikaanse continent sinds Zuid-Soedan onafhankelijk geworden is. Hoewel de genocide officieel voorbij is, zijn de (interetnische) conflicten tot vandaag de dag nooit opgehouden. Regelmatig vindt er nog geweld plaats tussen het staatsleger en de verschillende rebellengroepen, die vanwege onenigheden en slechte omstandigheden vaak gedeserteerd zijn uit het staatsleger en zich tegen de regering hebben gekeerd. Om het geheel nog wat gecompliceerder te maken, worden enkele van deze rebellengroepen op hun beurt weer ondersteund door verschillende staatshoofden van omringende landen, zoals Rwanda – een voortduring van de antipathie tussen de vele verschillende etnische bevolkingsgroepen. Door deze affiliatie van verschillende rebellenbewegingen met een bepaalde etniciteit en/of een bepaalde staatsvorm of staatshoofd, keren deze rebellengroepen zich ook regelmatig tegen elkaar. Al deze “kleinschalige” conflicten zorgen ervoor dat er nog steeds mensen zijn die (tijdelijk) vluchten, waardoor ontheemden nog steeds een erg actueel thema zijn bij ons dagelijkse, dynamische werk.

Sommige vluchtelingen van de genocide zijn reeds teruggekeerd naar Oost-Congo, waar hen een volledig vernietigde sociale en economische infrastructuur te wachten stond. De delen van het platteland die niet vernietigd waren, waren ondertussen door achterblijvers of door eerder teruggekeerde vluchtelingen in beslag genomen. Hierdoor bestond en bestaat er maar weinig sociale cohesie tussen de bevolking, wat nog eens versterkt wordt door het feit dat de vele verschillende etniciteiten nog steeds niet geheel vreedzaam met elkaar kunnen (over)leven. Hiernaast vinden er ook nog eens regelmatig conflicten plaats tussen individuen. Dit alles kwam opeens wel heel dichtbij toen ik met een collega naar het meer liep, en we via een aantal bruggetjes (lees: boomstammen) een riviertje overstaken en opeens in een soort tentenkamp terechtkwamen. Op mijn vraag wat dit voor plek was en wie hier woonden, was het antwoord heel laconiek: een legerkamp van staatssoldaten en hun families...
(N.B.: Deze aanwezigheid van soldaten is er om de orde en vrede in stand te houden, niet om deze te komen verstoren)

Maar goed, terug naar mijn eerste field trip, om dit hele verhaal iets concreter te maken. Eenmaal aangekomen in Plaine de la Ruzizi bezochten we drie dorpjes / projecten. ZOA probeert al haar werk zo lokaal mogelijk te houden, en dus mogen de dorpelingen zelf aangeven waar ze het meeste behoefte aan hebben. Gekozen is voor een marktplaats en een bevallingskliniek, waarvan de bouw vervolgens is uitbesteed aan lokale ondernemers en bouwvakkers. Daarnaast vinden er op kleinere schaal meerdere projecten plaats in deze dorpen, die onder één van de drie pilaren van ZOA Congo/Burundi vallen: (vrij vertaald) (1) lokaal bestuur en vredesopbouw; (2) inkomst genererende activiteiten (IGA); en (3) agricultuur. De eerste pilaar richt zich vooral op lokale leiders en dorpshoofden, de tweede en derde pilaar op de “bevolking zelf” (de beneficiaries, oftewel ‘begunstigden’). De beneficiaries kunnen zelf kiezen of ze aan het project Agricultuur of IGA mee willen doen.

Tijdens ons bezoek aan deze drie dorpen werd uitgelegd aan de beneficiaries dat er door iedereen een vastgesteld bedrag aan geld uitgegeven mag worden als startkapitaal. Hierbij kan gedacht worden aan het kopen van een geit voor veeteelt of om als geitenvlees te verkopen, of aan de inkoop van maniok (cassave) om meel van te maken, dat vervolgens verkocht kan worden. Mocht iemand besloten hebben wat hij/zij graag zou willen aanschaffen om zijn/haar ‘bedrijfje’ of ander project op te starten en er is over de prijs onderhandeld, gaat de ‘moniteur’ – iemand die voor een lokale NGO als partner van ZOA in het veld werkt – mee om te betalen. Dit geld is een eenmalige gift en hoeft niet terugbetaald te worden, alhoewel iedereen die aan het project meedoet wel maandelijks een percentage van zijn/haar inkomen te leen geeft aan ZOA. ZOA geeft dit ingezamelde geld vervolgens aan het eind van het jaar weer terug, waardoor er een soort idee van zelf-gegeneerde microfinanciering ontstaat, welk bedrag vervolgens weer geïnvesteerd kan worden in een iets duurdere uitgave. Erg interessant allemaal! Wordt vervolgd...